Carski rez je akušerska intervencija vađenja bebe abdominalnim putem, koja može biti izuzetno značajna u spašavanju života same bebe i majke. Indikacije za carski rez su brojne, a komplikacije ove intervencije rijetke. Ipak, način porođaja odlučuju ljekari, a ne porodilja.

“Carski rez je akušerska operacija kojom se kroz rezove na trbušnom zidu i maternici vrši vađenje novorođenčeta i porođaj završava abdominalnim putem. Operacija je od izuzetne važnosti za porodilju i njenu bebu, jer se zahvaljujući ovoj intervenciji spašavaju njihovi životi”, kaže prim.dr. Kerim Begić, ljekar specijalista na patologiji trudnoće na Ginekološko-akušerskoj klinici KCUS.

Indikacije za primjenu carskog reza

Indikacije za primjenu carskog reza mogu biti: apsolutne, relativne i proširene indikacije.

U apsolutne indikacije spada:

• jako sužena karlica porodilje,
• anomalije i genitalna oboljenja koja su prepreka rađanju,
• poprečni položaj ploda,
• placenta previa (nisko usađena posteljica u materici koja blokira djetetov izlazak iz materice),
• prijeteća ruptura materice,
• prijevremeno odlubljivanje placente,
• eklampsija (izuzetno visok krvni pritisak kod porodilje),
• vulvovaginalni herpes.

U relativne indikacije spada:

• feto-pelvična disproporcija (nesrazmjer velične bebe i karlice),
• osteomalatična karlica,
• intrauterini zastoj ploda,
• akutni fetalni distres,
• diabetes mellitus porodilje,
• višeplodna trudnoća sa nepovoljnim položajima ploda,
• inercija materice,
• ranija konizacija prekanceroznih promjena na grliću materice kod porodilje.

Koji dio dana je najsigurniji za porođaj?

U proširene indikacije spada:

• prijevremeno odlubljivanje posteljice,
• karlična prezentacija,
• ispadanje pupčanika,
• ožiljak na materici,
• ankiloza karličnih zglobova,
• malformacije ploda,
• genito-urinarne fistule,
• rekto-vaginalne fistule,
• varikoziteti genitalija,
• izraženi kondilomi,
• psihoze,
• izvjesne srčane bolesti,
• ablacija očne retine,
• hipertireoza,
• starost prvorotke preko 35 godina,
• infertilitet u anamnezi,
• raniji pobačaji.

Ukratko, može se reći da su glavne indikacije za primjenu carskog reza prilikom porođaja: distres (patnja) ploda, distres majke, carski rez kod prethodnog porođaja i karlična prezentacija.

Vrste carskog reza

Postoje dvije vrste carskog reza:

1. neplanirani (hitni) i
2. elektivni.

Neplanirani (hitni) porođaj carskim rezom se radi kada je ugrožen život djeteta, u sljedećim slučajevima:

• kada se vrat materice prestane širiti ili dijete prestane napredovati kroz porođajni kanal, a ponavljani pokušaji stimulacije stezanja materice su neuspješni,
• kad frekvencija dječijeg srca postaje nepravilna, pa ljekar procjenjuje kako dijete neće moći izdržati napor poroda,
• kad pupčana vrpca prolazi u rodnicu ili sasvim ispadne, pa djetetu ne dolazi dovoljno kisika i
• ukoliko postoje znakovi odvajanja posteljice od zida materice.

Planirani (elektivni) carski rez radi se na osnovu medicinskih indikacija i o tome odlučuje ljekarski konzilijum. Neka od stanja koja to zahtijevaju su:

• prijašnji opsežni hirurški zahvati na materici,
• prethodni carski rez ili višestruki carski rezovi,
• ako se beba nalazi poprečno u materici,
• tri ili više fetusa u maternici,
• placenta previa,
• genitalni herpes majke, koji se može prenijeti na dijete tokom vaginalnog poroda,
• preeklampsija majke (otoci, visok krvni pritisak, izlučivanje proteina u mokraći) koja se pogoršava,
• bolesti bebe koje čine vaginalni porod rizičnim,
• prevelika beba u odnosu na porođajni kanal porodilje.

Preeklampsija u trudnoći – sve o poremećaju o kojem treba da se informišete

“Pravilo je da se porodilja kod koje će se raditi elektivni carski rez, javi na kliniku sedam dana prije termina poroda. Tada se vade svi laboratorijski nalazi, a porodilja treba leći u bolnicu dan prije operacije, kada će je pregledati internista i anesteziolog i odobriti porođaj carskim rezom. U 96 posto poroda s prethodnim carskim rezom, novi porođaj se opet završi carskim rezom, po istom, prethodnom šavu”, kaže Begić.

Kako se izvodi carski rez?

Kompletan zahvat traje oko 35 minuta, a može se raditi u opštoj ili spinalnoj anesteziji pacijentice. U operacionoj sali pacijentici se daje najčešće spinalna anestezija, koja omogućava porodilji da ostane svjesna tokom porođaja. Trbušni zidovi porodilje se dezinfikuju i hirurg načini uzdužni ili poprečni rez kroz kožu i trbušni zid i dolazi do peritoneuma. Potom hirurg razdvoji mišiće i raširi ih uz pomoć instrumenata držača, tako da može lakše doći do materice i mokraćnog mjehura, koga pomjera u stranu. Hirurg nakon toga napravi skalpelom rez na materici, a što prethodi prokidanju vodenjaka i vađenju bebe, te presijecanju pupčane vrpce.

“Od momenta reza do vađenja bebe treba proći najviše devet minuta. Tada se vadi i posteljica i odmah klemuju rubovi materice, iz kojih može nastupiti krvarenje. Nakon rođenja djeteta, pristupa se ušivanju materice, trbušnog zida i kože. Porodilji se daje dijete odmah nakon urađenog carskog reza, što na neki način imitira vaginalni (prirodni) porođaj”, objašnjava Begić.

Oporavak nakon porođaja carskim rezom

Nakon carskog reza, porodilja ostaje u bolnici 5 do 7 dana. U tom periodu vrlo je važno rano ustajanje i kretanja nakon zahvata, da bi se izbjegle opasnosti poput nastanka tromboze i upale pluća, te zapetljaja crijeva. Šav na koži se uklanja nakon sedam dana od operacije. Potrebno je izbjegavati dizanje teških predmeta i obavljanje napornih poslova. Nakon šest nedjelja, porodilja se moze vratiti svakodnevnim aktivnostima.

Komplikacije carskog reza

Carski rez nije bezopasna operacija, ali je procenat oboljevanja i smrtnosti porodilja i beba u evropskim zemljama, prema statistici, veoma mali. Najčešći uzroci smrti, kao komplikacija carskog reza mogu biti:

• nezadovoljavajuća preoperativna priprema,
• pogrešna hirurška tehnika,
• komplikacije anestezije,
• krvarenje,
• sepsa,
• zapetljaj crijeva,
• plućna embolija,
• popuštanje srca itd.

(VIDEO) Ovako bebe reaguju u stomaku kada pušite tokom trudnoće!

Rane i kasne postoperativne komplikacije su:

• krvavljenje,
• sepsa,
• oštećenje bubrega,
• tromboflebitis,
• urinarna infekcija,
• anemija,
• infekcija rane,
• popuštanje reza (šava) na uterusu i
• priraslice na materici.

Naredna trudnoća poslije carskog reza

Trudnoća poslije carskog reza ima svoje specifičnosti. Ranije se savjetovalo da pauza poslije prve trudnoće završene carskim rezom bude tri godine, a danas je mišljenje ginekologa da je dovoljno 18 mjeseci. Postoje neki rizici koji mogu pratiti narednu trudnoću poslije prethodnog carskog reza, pa je pojava placente previa (posteljica koja prednjači) petnaest puta češća kod ovih trudnoća.

Kako partner može pomoći na porođaju?

Mogućnost vaginalnog porođaja poslije carskog reza

Ranije važeće pravilo “jednom carski rez, uvijek carski rez”, više nije pravilo. “Međutim, u BiH je još uvijek jako mali procenat vaginalnog porođaja, nakon prethodnog porođaja carskim rezon, najviše 4 odsto. Praktično 96 odsto poroda s prethodnim carskim rezom, ponovo se, po tom istom šavu obavi opet carskim rezom. Naravno, o tome odlučuje ljekarski konzilijum, na osnovu medicinskih indikacija, a ne porodilja”, kaže prim. dr Begić.