Endometrioza je hronična ginekološka bolest kod koje tkivo slično sluznici materice nazvano endometrij- raste izvan materice. Takva tkiva se ponašaju isto kao i u materici- rastu i krvare prilikom svakog mentrualnog ciklusa što uzrokuje hroničnu bol kao i stvaranje ožiljaka na okolnim tkivima. Vremenom se tkiva nakupljaju u karlici gdje ostaju „zarobljena“ jer nemaju načina kako da napuste tijelo. Zarobljeno tkivo u karlici može izazvati:

• Iritaciju
• Stvaranje ožiljaka
• Adheziju- gdje se tkivo vezuje za ostale organe
• Jak bol tokom mentruacije
• Problemi sa plodnošću

Najčešća mjesta gdje se javlja endometrioza su jajnici, jajovodi i vanjski zidovi materice. Rijetko može završiti u blizini bubrega, mjehura ili pluća. Endometrioza koja se javlja na jajnicima, može uzrokovati pojavu cista.

Mioni i trudnoća-sve informacije koje treba da znate

Uzrok nastanka endometrioze je još uvijek nepoznat, a javlja se kao učestalo ginekološko oboljenje koje pogađa do 10 odsto žena.

Endometrioza se sastoji iz četiri faze ili tipa endometrioze. Tipovi endometrioze mogu biti:

• Minimalni
• Blagi
• Umjereni
• Višestruki

 Minimalna endometrioza

Kod minimalne endometrioze javljaju se male lezije na jajniku. U prvoj fazi dolazi do upale karlične šupljine.

Blaga endometrioza

Blaga endometrioza uključuje blage lezije na jajniku i karlici.

Umjerena endometrioza

Umjerena endometrioza podrazumjeva duboke implante na jajnicima i karlici. Takođe se mogu javiti i višestruke lezije.

Višestruka endometrioza

Najučestalija faza endometrioze podrazumjeva duboke implante na karlici i jajnicima. Mogu se javiti i lezije na falopijevim tubama kao i crijevima.

Zašto se javlja endometrioza?

Za vrijeme redovnog menstrualnog ciklusa, vaše tijelo odbacuje sluznicu materice što omogućava da menstrualna krv prolazi iz materice kroz vaginu. Tačan uzrok endometriozne još uvijek nije poznat. Jedna od najstarijih teorija je da se endometrioza javlja zbog procesa koji se naziva retrogradna menstruacija. Retrogradna menstruacija se javlja kada menstrualna krv teče nazad kroz jajovode u karličnu šupljinu umjesto da napušta tijelo kroz vaginu.

Pročitajte i: Rizične trudnoće

Druga teorija je da hormoni transformišu ćelije van materice u ćelije slične onima u materici poznate kao endometrijske ćelije. Drugi vjeruju da se endometrioza javlja zato što ćelije u abdomenu rastu iz embrionalnih ćelija koje mogu da promjene oblik i djeluju kao ćelije endometrijskog tkiva. Još uvijek nije poznat razlog zašto se ovo dešava. Takve dislocirane endometrijalne ćelije mogu završiti na zidovima karlice i površini organa poput bešike, jajnika i rektuma. Oni nastavljaju da rastu, zgušnjavaju se i krvare tokom menstrualnog ciklusa.

Endometrioza takođe može da se javi nakon carskog reza. U tom slučaju menstrualna krv prolazi u karličnu šupljinu kroz ožiljak od carskog reza.

Jedna od teorija o uzroku endometrioze je da se ona javlja usljed oslabljenog imunološkog sistema, gdje imuni sistem ne uništava nastale endometrijalne ćelije.

Endometrioza, simptomi

Simptomi koje karakteriše endometrioza mogu biti slični simptomima policističnih jajnika ili zapaljenja karlice. Kod većine žena se javljaju blagi simptomi, dok se kod ostalih mogu javiti umjereni ili višestruki simptomi. Pojačana bol se može javiti i kod blagih slučajeva endometrioze u početnoj fazi. Sa druge strane, blagi simptomi se mogu javiti ukoliko je endometrioza uznapredovala.

Bol u karličnom predjelu jedan je od najčešćih simptoma. Ostali simptomi koje karakteriše endometrioza su:

• Izrazito bolne menstruacije
• Bol u donjem dijelu stomaka prije i za vrijeme menstruacije
• Grčevi nedelju dana prije menstruacije
• Pojačano krvarenje za vrijeme ciklusa ili krvarenje između dvije menstruacije
• Neplodnost
• Bol pri seksualnom odnosu
• Bol u zadnjem dijelu leđa koji se javlja tokom menstrualnog ciklusa.

Takođe, može se desiti da vam se ne jave nikakvi simptomi-  zbog toga je važno da obavljate redovno ginekološki pregled kako bi vaš ginekolog mogao primjetiti bilo kakve promjene. Ovo je naročito važno ukoliko vam se javljaju navedeni simptomi.

Endometrioza, dijagnostifikovanje

Simptomi endometrioze mogu biti slični simptomima drugih oboljenja kao što su ciste jajnika ili upalna bolest zdjelice (PDI).  Adekvatno liječenje zahtjeva preciznu dijagnozu. Vaš doktor će stoga obaviti jedan ili više sledećih testova:

• Istorija bolesti. Prije obavljanja detaljnijih pretraga, vaš ljekar će vas najprije ispitati o vašim simptomima kao i porodičnoj istoriji ove bolesti.
• Fizički pregled. Tokom pregleda zdjelice, vaš ljekar može pod rukom osjetiti ukoliko su prisutne ciste ili ožiljci u predjelu materice.
• Ultrazvuk. Obično se praktikuje intravaginalni ultrazvuk ili ultrazvuk abdomena kako bi se uočile potencijalne nepravilnosti. Oba tipa ultrazvuka daće sliku vaših reproduktivnih organa koji mogu pomoću vašem ginekologu da identifikuje ciste povezane sa endometriozom.
• Laporaskopija. Još jedan metod dijagnostifikovanja endometrioze jeste direktno posmatranje unutrašnjosti zdjelice, što se izvodi pomoću manje hirurške procedure poznate kao laporaskopija. Nakon dijagnoze, tkivo se može i otkloniti istim postupkom.

Endometrioza, faktori rizika

Endometrioza se obično razvija godinama, nakon prvog menstrualnog ciklusa. Kao i kod svakog stanja, postoje određeni faktori rizika koji vam mogu pomoći da odredite da li ste podložni ovom stanju i kada bi trebalo da porazgovarate sa ljekarom.

• Godine. Endometrioza se javlja kod žena svih životnih doba. Uglavnom pogađa djevojke i žene periodu od 25 do 40 godina, a simptomi se mogu javiti već u pubertetu.
• Porodična istorija bolesti. Ukoliko u porodici imate nekoga sa endometriozom, spadate u rizičnu grupu endometrioze.
• Istorija trudnoća. Određene studije sugerišu da trudnoća spriječava napredovanje endometrioze. Žene koje nisu rađale imaju veći rizik od razvija i napredovanja bolesti. Ipak, ovo ne mora biti pravilo jer i kod žena koje su predhodno rađale, postoji rizik od endometrioze. Trudnoća ne liječi endometriozu, ali može ublažiti njene simptome.
• Problemi sa menstrualnim ciklusom. Ove probleme uključuju kraći ciklusi, obilna krvarenja i duže trajanje menstruacije. Takođe, ukoliko vam se prva mensutracija javila u ranom dobu spadate u rizičnu grupu endometrioze.

Endometrioza, liječenje

Endometrioza znatno može uticati na kvalitet vašeg života ukoliko se ne liječi. Iako za nju nema lijeka, njenim simptomima se može upravljati. Dostupne su i medicinske i hirurške opcije koje pomažu u smanjivanju simptoma i upravljanju mogućim komplikacijama. Vaš doktor će najprije pokušati sa konzervativnim liječenjem, a ukoliko se stanje ne poboljša može vam predložiti i operativni zahvat.

Svako drugačije reaguje na liječenje endometrioze. Vaš ljekar će vam pomoći da pronađete tretman koji vam najviše odgovara. Zbog problema poput neplodnosti, boli kao i straha da ne postoji riješenje problema, endometrioza često može biti bolest sa kojom se teško nositi i mentalno. Opcije liječenja uključuju:

Pročitajte i : Postporođajna depresija, simptomi i liječenje

Lijekovi protiv bolova

Jedna od prvih opcija sa kojom možete pokušati smanjiti bol jeste tabletama protiv bolova. Ponekad se desi da lijekovi poput ibuprofena pomognu u suzbijanju boli, ali nažalost u većini slučajeva ovakvi lijekovi protiv bolova nisu dovoljno efikasni.

Hormonalna terapija

Uzimanje hormonskih suplemenata pokekad može otkloniti i ublažiti bol i zaustaviti napredak endometrioze. Hormonalna terapija pomaže vašem tijelu da reguliše hormonske promjene koje promovišu rast tkiva kod endometrioze.

Kontracepcija

Kontracepcija spriječava mjesečni rast i razvoj endometrijskog tkiva. Kontracepcijske pilule, flasteri ili spirale mogu redukovati ili čak eliminisati bol kod umjerenog tipa endometrioze.

Injekcija medroksiprogesterona je takođe efikasna pri zaustavljaju mensturacije. Medroksiprogesteron zaustavlja rast endometrijskog tkiva i ublažava bol i druge simptome. Ipak terapija medroksiprogesteronom ne bi trebala biti vaša prva opcija zbog povećanog rizika od gojaznosti i depresije u nekim slučajevima.

Danazol

Danazol takođe može zaustaviti menstraciju i smanjiti simptome endometrioze. Uzimanjem danazola, bolest ipak može nastaviti da napreduje. Nuspojave danazola su pojava akni, kao i pojačan rast dlaka na licu i tijelu.

Operacija

Operacija se preporučuje u slučaju kada želite da zatrudnite, nepodnošljive boli ili kada hormonalna terapija ne daje nikakav rezultat. Cilj operativnog zahvate je uklanjanje ili uništavanje rasta endometrija bez oštećenja reproduktivnih organa.

Laporaskopija

Laporaskopija je minimalno invazivna hirurgija koja se koristi za vizualizaciju, dijagnozu i uklanjanje endometrijskog tkiva. Hirurg u tom slučaju pravi male rezove u abdomenu kako bi uklonio izrasline ili spalio laserom.  Laporaskopija se gotovo uvijek izvodi pod opštom anestezijom.

Pročitajte i : Papa test, 10 zabluda koje morate znati 

Neplodnost kod žena

Neplodnost kod žena je  ozbiljna komplikacija kod endometrioze. Neplodnosti  kod žena izazvana endometriozom se može desiti usljed nekoliko uzroka. Endometrioza može oštetiti jajnike i falopijeve tube. Jajašce putuje kroz jajnike, falopijeve tube i matericu gdje dolazi do oplodnje, a ukoliko je jedno od navedenih reproduktivnih organa oštećeno usljed endometrioze, oštećeno tkivo može spriječiti jajašce da „doputuje“ do materice.

Takođe je moguće da endometrioza može oštetiti samo jajašce kao i spermatozoide kod muškaraca. Iako doktori još uvijek nisu sigurni kojim mehanizmom se ovo dešava, teorija je da kod endometrioze tijelo otpušta jedinjenja koja mogu oštetiti ili unišititi jajašca i spermatozoide.

Statistički podaci kažu da se kod 1/3 žena javlja nepolodnost koju izaziva endometrioza. Uzimanjem bilo kakvih lijekova ne može se tretirati neplodnost kod žena u ovom slučaju. U nekim slučajevima, nakon hirurškog odstranjivanja endometrijskog tkiva postoji mogućnost da zatrudnite. Ukoliko svaki pokušaj da zatrudnite završi neuspjehom, razmotrite i druge opcije poput vještačke oplodnje kako bi povećale svoje šanse.

Neplodnost kod žena nije jedina nuspojava koja se javlja kod endometrioze. Podnošenje hronične boli može biti ogroman problem. Depresija, anksioznost i slična mentalna stanja nisu neoubičajeni kod endometrioze. Razgovarajte sa svojim doktorom o načinima riječavanja ovih nuspojava. Takođe, grupe za podršku ponekad mogu biti od velike pomoći.

Endometrioza nakon carskog reza

Iako se ovo dešava vrlo rijetko, moguće je da endometrijsko tkivo raste na mjestu gdje je napravljen carski rez. Najčešći simptom endometrioze nakon carskog reza je formiranje određene mase ili kvržice na mjestu reza. Kvržica može da varira u veličini i u većini slučajeva je bolna. Bol se javlja jer endometrijsko tkivo često krvari. Krvarenje djeluje veoma iritirajuće za unutrašnje organe što može dovesti i do upala.

Žene obično primjećuju da je masa obezbojena i da krvari, što može biti veoma zbunjujuće nakon poroda. U ovom slučaju žene obično misle da rez nije dovoljno zasrastao ili da dolazi do formiranje ožiljka od carskog reza. Endometrijsko tkivo krvari za vrijeme menstrualnog ciklusa žene. Žene obično primjećuju da mjesto reza krvari više nego obično za vrijeme mensutracije.

Još jedan zbunjujući simptome je da kod mama koje doje bebu izostane menstruacija. Hormoni koji se oslobađaju tokom dojenja mogu dovesti do izostanka menstruacije kod nekih žena.

Najpouzdanija metoda za dijagnostifikovanje endometrioze je uzimanje uzroka tkiva. Patološki nalaz će pokazati da li se uzorak podudara sa uzorcima endometrijskog tkiva.

Endometrioza, prirodni lijekovi

Ukoliko imate simptome endometrioze poput bola u karlici ili bolnih menstracija, obratite se svom ljekaru kako bi dobili tačnu dijagnozu. Vaš doktor će vam propisati adekvatnu terapiju. Imajte na umu da ukoliko razmišljate o upotrebi alternativne medicine, najprije treba da se konsultujete sa svojim ljekarom. Bezbjednost određenih suplemenata kod trudnica i dojilja nije ustanovljena. Samo- tretiranje i liječenje kao i izbjegavanje /odlaganje odlaska doktoru i uzimanje terapije mogu imati ozbiljne posljedice. Ipak ukoliko niste trudni i ne dojite, ovo su neki od alternativnih načina kako da ublažite simptome endometrioze.

Povrće i sjemenke lana

Naučno je dokazano da flavoni mogu inhibirati djelovanje enzima aromataze, enzima koji pretvara androgene hormone u estrogene. Odličan izvor flavona su celer i peršun. Brokule, kelj i karfiol su takođe bogati jedinjenjima pod nazivom indoli koji poboljšavaju metabolizam estrogena. Sjemenke lana su bogate lignanima i vlaknima koji su se pokazali efikasnim u tretiranju raznih ginekoloških problema.

Krema od progesterona

Jedna od alternativnih metoda koja se često preporučuje kod endometrioze jeste krema od progesterona. Smatra se da progesteron usporava rast abnormalnog tkiva endometrija. Iako se ne smatra lijekom, može ublažiti simptome kao što su bol za vrijeme menstruacije kao i bol u karlici.

Omega-tri masne kiseline

Određene studije sugerišu da bi omega-3 masne kiseline mogle biti korisne kod tretiranja endometrioze. Ove masne kiseline mogu olakšati bol tako što smanjuje nivo prostagladnina, hemikalije odgovorne za upalne procese u organizmu. Istraživači su takođe dokazali da riblje ulje uspješno usporava rast endometrijskog tkiva.

Smanjite stres

Kortizol je hormon koji se luči kada smo u stanju stresa. Osim što se luči u stresnim situacijama, kortizol takođe utiče na lučenje progesterona. Stresom povećavamo lučenje kortizola, koji prema stručnjacima može smanjiti nivoe progesterona i rezultovati u hormonskom disbalansu. Studije pokazuju da se kod žena koje pate od endometrioze luči značajno veći nivo kortizola u poređenju sa ženama koje nemaju ovo endometriozu. Nutrijenti koji mogu pomoći u redukovanju stresa su cink, vitamin C, magnezijum, B vitamini.

Kontrastna kupka

Kontrastna kupka predstavlja vrstu hidroterapije i podrazumjeva sjedenje u kadi napunjenoj toplom vodom tri minuta, a zatim sjedenje u drugoj kadi ili bazenu napunjenom hladnom vodom na minut. Ciklus tople i hladne vode se ponavlja tri puta, a na ovaj način dolazi do sužavanja i širenja krvnih sudova. Kontrsna kupka obično nije preporučljiva za vrijeme menstruacije.